voldingen: verschil tussen versies
k (auteur(s)) |
|||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
'''Voldingen''' 'beslissen'. Tegenwoordig is vrijwel alleen nog het voltooid deelwoord '''voldongen''' 'niet meer veranderbaar' in gebruik, vooral in de vaste uitdrukking ''voldongen feit''. | '''Voldingen''' 'beslissen'. Tegenwoordig is vrijwel alleen nog het voltooid deelwoord '''voldongen''' 'niet meer veranderbaar' in gebruik, vooral in de vaste uitdrukking ''voldongen feit''. | ||
| − | Ontstaan uit ''vol-'' 'tot het einde' (zie [http://etymologiebank.nl/trefwoord/vol1 vol] voor meer voorbeelden van dit voorvoegsel) en ''[http://etymologiebank.nl/trefwoord/dingen dingen]'' 'een rechtszitting houden, pleiten'. | + | Ontstaan uit ''vol-'' 'tot het einde' (zie [http://etymologiebank.nl/trefwoord/vol1 vol] voor meer voorbeelden van dit voorvoegsel) en ''[http://etymologiebank.nl/trefwoord/dingen dingen]'' 'een rechtszitting houden, pleiten'. De oorspronkelijke betekenis is dus 'een rechtszitting tot het einde voeren'. Een zaak werd dus voldongen door er een definitieve gerechtelijke uitspraak over te vellen. |
De oudste gevonden attestatie is het Recueil van het Rijksgraafschap Reckheim uit 1595[http://www.de-wit.net/bronnen/histo/keur-limb-b-rekem.htm], "De brieven van evocatie geexploiteert synde, den supliant, indien het proces niet en is voldingt, versoekt interinement van de selve brieven, en dat parthie advers sal hebben te procederen volgens de retroacten." (merk op dat ''dingen'' in deze tijd nog een zwak werkwoord is). Hier wordt nog de oorspronkelijke, letterlijke betekenis gebruikt. Latere vermeldingen zijn meer figuurlijk: "Dan heeft sy in gepeins met Phaon 't werk voldongen" (Blasius 1663[http://dbnl.org/tekst/blas001fida01_01/blas001fida01_01_0161.php]), "Ik ding hem na zyn lyf, en voor 't voldingen schrik." (vertaling ''De Cid'' 1697[http://dbnl.org/tekst/corn001cid_02_01/corn001cid_02_01_0005.php]), "Wat is 'er dierbaerder, dan dat hier toe ... een Heer ... de pen opvat, om deze groote waerheden te voldingen" (1715[http://dbnl.org/tekst/_boe003171501_01/_boe003171501_01_0030.php]). | De oudste gevonden attestatie is het Recueil van het Rijksgraafschap Reckheim uit 1595[http://www.de-wit.net/bronnen/histo/keur-limb-b-rekem.htm], "De brieven van evocatie geexploiteert synde, den supliant, indien het proces niet en is voldingt, versoekt interinement van de selve brieven, en dat parthie advers sal hebben te procederen volgens de retroacten." (merk op dat ''dingen'' in deze tijd nog een zwak werkwoord is). Hier wordt nog de oorspronkelijke, letterlijke betekenis gebruikt. Latere vermeldingen zijn meer figuurlijk: "Dan heeft sy in gepeins met Phaon 't werk voldongen" (Blasius 1663[http://dbnl.org/tekst/blas001fida01_01/blas001fida01_01_0161.php]), "Ik ding hem na zyn lyf, en voor 't voldingen schrik." (vertaling ''De Cid'' 1697[http://dbnl.org/tekst/corn001cid_02_01/corn001cid_02_01_0005.php]), "Wat is 'er dierbaerder, dan dat hier toe ... een Heer ... de pen opvat, om deze groote waerheden te voldingen" (1715[http://dbnl.org/tekst/_boe003171501_01/_boe003171501_01_0030.php]). | ||
Huidige versie van 25 okt 2018 om 16:00
Voldingen 'beslissen'. Tegenwoordig is vrijwel alleen nog het voltooid deelwoord voldongen 'niet meer veranderbaar' in gebruik, vooral in de vaste uitdrukking voldongen feit.
Ontstaan uit vol- 'tot het einde' (zie vol voor meer voorbeelden van dit voorvoegsel) en dingen 'een rechtszitting houden, pleiten'. De oorspronkelijke betekenis is dus 'een rechtszitting tot het einde voeren'. Een zaak werd dus voldongen door er een definitieve gerechtelijke uitspraak over te vellen.
De oudste gevonden attestatie is het Recueil van het Rijksgraafschap Reckheim uit 1595[1], "De brieven van evocatie geexploiteert synde, den supliant, indien het proces niet en is voldingt, versoekt interinement van de selve brieven, en dat parthie advers sal hebben te procederen volgens de retroacten." (merk op dat dingen in deze tijd nog een zwak werkwoord is). Hier wordt nog de oorspronkelijke, letterlijke betekenis gebruikt. Latere vermeldingen zijn meer figuurlijk: "Dan heeft sy in gepeins met Phaon 't werk voldongen" (Blasius 1663[2]), "Ik ding hem na zyn lyf, en voor 't voldingen schrik." (vertaling De Cid 1697[3]), "Wat is 'er dierbaerder, dan dat hier toe ... een Heer ... de pen opvat, om deze groote waerheden te voldingen" (1715[4]).
Vanaf het midden van de 19e eeuw werd het gebruik schaars, met uitzondering van het voltooid deelwoord, in een veel bredere context dan tegenwoordig, en het onvoltooid deelwoord, in de samenstelling 'voldingend bewijzen'.
-- AE
